Samenvatting

Ondanks de relatief lage verslavings- en gezondheidsrisico’s is MDMA (ecstasy), net als amfetamine, cocaïne en heroïne, geclassificeerd als een ‘harddrug’ (Lijst I van de Opiumwet). In Nederland is veel zware criminaliteit betrokken bij de illegale productie, verkoop en export van ecstasy.

Een DenkTank van 18 experts heeft, op basis van de beschikbare wetenschappelijke kennis, onderzocht welke beleidsopties een bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van de gezondheidsrisico’s en het bestrijden van de aan MDMA-gerelateerde criminaliteit.

De experts hebben het effect van 95 mogelijke beleidsopties gescoord op 27 verschillende uitkomsten, zoals gezondheidsschade, criminaliteit, mate van gebruik, milieuschade en internationale imagoschade. Voorbeelden van beleidsopties zijn het al dan niet toestaan van reclame, vergunning voor de verkoop, een hardere aanpak van de misdaad, kwaliteitsbewaking van producten, drugsvoorlichting en strafverzwaring. Omdat het belang (de ‘impact’) van de uitkomsten onderling nogal verschilt, zijn door het panel ook weegfactoren toegekend aan de 27 uitkomsten.

De verwachte effecten van alle mogelijke beleidsopties werden door de experts op basis van wetenschappelijke kennis en ervaring, en los van een overkoepelende ideologie, gescoord op alle mogelijke uitkomsten. Met deze aanpak werd het optimale model voor het Nederlandse ecstasybeleid gegenereerd.

Het optimale model is vooral gericht op de regulering van de productie en de aan- en verkoop van MDMA, kwaliteitsbewaking, een hardere aanpak van de misdaad en monitoring van gebruik. Toepassing van het optimale model zal leiden tot een afname van de gezondheidsschade, minder consumptie per gebruiker, minder criminaliteit en minder milieuschade. Wel zal toepassing van het optimale model mogelijk leiden tot een beperkte toename van het aantal MDMA-gebruikers.

Met het oog op de (politieke) haalbaarheid hebben de experts het optimale model licht aangepast tot het zogenaamde X-shop model, dat vrijwel dezelfde gunstige uitkomsten heeft.

Het thans gepresenteerde X-shop model is bedoeld als eerste aanzet voor nieuw ecstasybeleid en kan na politieke en maatschappelijke discussies verder worden verfijnd. Daarna kan een implementatietraject worden gestart om van de huidige ongunstige situatie te komen tot een situatie waarmee zowel de gebruiker als de maatschappij optimaal gediend zijn.

Resultaten

Het Nederlandstalige rapport met de bevindingen van de denktank is hier beschikbaar. De volledige analyses zijn hier beschikbaar. De preprint van het Engelstalige artikel is hier beschikbaar.

Methode

De afgelopen jaren neemt de discussie over het Nederlandse drugsbeleid toe, terwijl tegelijkertijd zulke discussies vaak snel polariseren. Dit maakt het moeilijk om op een neutrale manier de mogelijke positieve en negatieve effecten van de beschikbare beleidsopties te beschouwen en dreigt evaluatie van en reflectie op het Nederlandse drugsbeleid te blokkeren.

In 2019 besloten Ton Nabben, Floor van Bakkum, Jan van Amsterdam, en Gjalt-Jorn Peters een denktank te starten om met een multidisciplinaire groep experts op een zo objectief mogelijke manier de effecten van verschillende beleidsopties in kaart te brengen.

Zij baseerden dit proces op de Multi Criterion Decision Analysis (MCDA) methode die eerder is toegepast om alcohol- en cannabisbeleid te evalueren ( Rogeberg et al., 2018). Om de objectiviteit te verhogen is deze methode uitgebreid naar Multi Decision Multi Criteria Decision Analysis (MDMCDA).

In dit proces hebben de 18 experts in de denktank 22 beleidsinstrumenten gedefinieerd die elk uit 2-7 wederzijds uitsluitende beleidsopties bestonden (bijvoorbeeld: verkoop aan consumenten is illegaal of legaal; en het bezit van een gebruikershoeveelheid is illegaal, wordt gedoogd, of is legaal). Samen beschrijven de in totaal 95 beleidsopties de belangrijkste vrijheidsgraden in het Nederlandse drugsbeleid met betrekking tot MDMA. Vervolgens hebben de experts de 27 belangrijkste uitkomsten van drugsbeleid gedefinieerd (bijvoorbeeld: gezondheidsschade of georganiseerde misdaad). Hierna hebben ze ingeschat wat het effect van elk van de 95 beleidsopties op die 27 uitkomsten zou zijn (dit waren 2565 schattingen).

Vervolgens hebben de experts een aantal beleidsmodellen gedefinieerd, waarbij elk beleidsmodel bestaat uit één gekozen beleidsoptie per beleidsinstrument (bijvoorbeeld: verkoop aan consumenten is illegaal en het bezit van een gebruikershoeveelheid wordt gedoogd).

Tot slot hebben de experts de uitkomsten gewogen (bijvoorbeeld: gezondheid is het belangrijkst, daarna misdaad, en daarna economie).

Hier eindigde de bijdrage van de experts. Op dit punt is hun gezamenlijke expertise is vastgelegd in de schattingen, zijn de voorgedefinieerde beleidsmodellen gespecificeerd, en heeft de denktank wegingen van de uitkomsten gespecificeerd. Hierna rest alleen nog het doorrekenen om te kijken hoe elk model scoort. Dit is door het {mdmcda} R package gedaan: dit woog de schattingen en berekende de totaalscore voor elke beleidsoptie voor alle uitkomsten. Vervolgens zijn de totaalscores voor de gekozen beleidsoptie per beleidsmodel opgeteld om tot de totaalscore voor elk beleidsmodel te komen. Deze resultaten zijn gerapporteerd door de denktank stuurgroepleden in het Nederlandstalige rapport.

De experts hebben zich gebaseerd op een narrative review van de wetenschappelijke state of the art met betrekking tot MDMA. Deze review is hier beschikbaar, en een geupdate versie is hier beschikbaar.

Meer details over de procedure, en de resultaten, zijn beschikbaar in het Nederlandstalige rapport met de bevindingen van de denktank, de volledige analyses, en de preprint van het Engelstalige artikel.